Bốc mộ là một trong những thủ tục quan trọng trong văn hóa xưa về tang ma. Theo đó, khi có việc cần hoặc tùy theo hoàn cảnh văn hóa, gia đình người mất sẽ tiến hành cải táng bằng cách vệ sinh sạch sẽ hài cốt của người mất, đưa từ quan tài cũ sang tiểu, sau đó đem chôn ở một nơi khác đẹp đẽ hơn.
Việc bốc mộ trước khi phổ biến ở rất nhiều nơi do ảnh hưởng phong tục xưa. Tuy nhiên ngày nay việc bốc mộ đã không còn được thực hiện rộng rãi nữa do các yêu cầu về vệ sinh, sức khỏe, văn hóa trở nên khắt khe hơn, cũng như do sự thiếu hụt quỹ đất mà các gia đình có xu hướng táng vĩnh viễn, không còn sang cát nữa.
Việc bốc mộ được tiến hành bởi nhiều lý do. Tuy nhiên, đa phần các lý do là những lý do về tâm linh mà gia đình cho là “phạm âm”. Mộ bị động, bị xâm phạm hoặc do gia đình xảy ra các việc không tốt thường là các nhóm nguyên nhân chính dẫn đến phải bốc mộ.
Các nhóm nguyên nhân dẫn đến phải bốc mộ cho người đã khuất.
– Vì khi người mất lâm chung qua đời, gia đình còn đang nghèo khó hoặc tha hương, không thể chọn một mảnh đất tươm tất mà phải lấy một mảnh đất chôn tạm, quan tài gỗ xấu, không bền. Việc tang ma diễn ra đại khái, không chu toàn được cho người mất nên gia đình cảm thấy hổ thẹn. Nay gia đình đã khấm khá, có thể chọn mảnh đất tốt, xây mộ đẹp, quan tài đẹp nên chu tất cho người đã khuất lần cuối cùng để an lòng vong linh.
– Vì một số nguyên nhân khách quan dẫn đến động mộ bao gồm:
– Gia chủ nhận thấy trong nhà có sự buồn rầu, tai kiếp không rõ nguyên do, nghĩ do phạm âm, động mộ, nên tiến hành bốc mộ cải táng với mong muốn tìm được nguồn đất long mạch khí vượng, hóa giải nỗi bất an hoặc tai kiếp cho gia đình.
– Gia chủ muốn tìm chỗ cát địa để bốc mộ cải táng, hi vọng được hưởng âm trạch tốt, hoặc dư huệ từ long mạch vượng, để gia đình, gia tộc phát đạt, con cháu được đỗ đạt công danh, sinh phúc cho gia đình.
3. Thủ tục bốc mộ
Việc bốc mộ khi tiến hành phải chọn ngày thật kỹ. Chọn ngày tốt tiến hành, nên tránh ngày xấu (Tam nương, Sát chủ…), ngày phạm tuổi, ngày xung khắc tuổi với người chết.
Trước hôm bốc mộ, gia đình làm lễ cáo vong và cáo gia tiên. Ngày bốc mộ, làm lễ tế Thổ thần nơi bốc mộ khấn xin được đào mộ, đồng thời cũng phải làm lễ tế Thổ thần nơi sắp táng, khấn xin cải táng người thân vào đất mới.
Sau khi đào đất, cạy nắp quan tài. Người bốc mộ thu lượm từng cái xương, chăm chú không bỏ sót; đề phòng những mẩu xương đốt ngón tay, ngón chân không được để lọt mất. Lưu ý lúc liệm người chết đã có bọc tay, bọc chân từ trước thì giờ chỉ cần nhấc túi lên, thu lấy xương cho vào tiểu mà không phải mất công tìm kiếm.
Xương được rửa sạch, xếp gọn vào tiểu sành hoặc nay có quan tài cải táng, xếp vào quan, gọi là “sang tiểu”. Sau đó rảy nước ngũ hương, phủ giấy trang kim, đậy nắp tiểu quan, đem táng nơi khác.
Trong khi nhặt rửa xương và xếp vào tiểu cho đến khi đóng nắp, tuyệt đối không được để ánh mặt trời rọi vào.
Ngày cải táng, con cháu trong nhà đội khăn tang, mặc đồ trắng như khi làm tang lễ. Sau khi bốc mộ và cải táng xong, gia đình về làm lễ cúng vong và gia tiên, ăn uống sinh hoạt như cũ.
Sau khi cải táng thì được rước bát hương và thần chủ sang thờ chung gian giữa với tổ tiên, nếu không thì để thờ riêng như trước ở ban bên.
Khi hung táng, mộ đắp hình chữ nhật theo chiều đặt quan tài lúc hạ huyệt. Khi sang cát thì đắp hình tròn nhỏ gọn nếu không muốn xây hoa mỹ.
Tục bốc mộ, còn được gọi là cải táng, là một nghi lễ truyền thống trong văn hóa Việt Nam, nhằm tôn vinh và chăm sóc phần mộ của người đã khuất. Nghi lễ này thể hiện sự kính trọng, lòng thành kính và lòng hiếu thảo của con cháu đối với tổ tiên. Bốc mộ không chỉ là hành động vật lý mà còn mang đậm ý nghĩa tâm linh và văn hóa sâu sắc.
Trong quan niệm của người Việt, linh hồn của người đã khuất vẫn tồn tại và tiếp tục ảnh hưởng đến cuộc sống của con cháu. Việc bốc mộ là một cách để linh hồn người đã mất có được nơi an nghỉ tốt hơn, sạch sẽ và yên tĩnh hơn. Điều này giúp linh hồn có thể yên ổn, không bị quấy nhiễu, từ đó phù hộ cho con cháu được bình an, mạnh khỏe và may mắn.
Tục bốc mộ còn thể hiện giá trị văn hóa gia đình và lòng hiếu thảo. Đây là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp, cùng nhau chăm sóc mộ phần tổ tiên, thể hiện sự đoàn kết và tình cảm gia đình. Hành động này nhắc nhở con cháu về nguồn cội, về trách nhiệm gìn giữ và bảo tồn giá trị truyền thống.
Ngoài ra, tục bốc mộ còn có ý nghĩa xã hội quan trọng. Đây là cơ hội để cộng đồng làng xã gặp gỡ, cùng nhau thực hiện những công việc chung, tăng cường tình làng nghĩa xóm. Qua đó, cộng đồng gắn kết hơn, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn và hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống.
Quy trình bốc mộ thường được thực hiện sau một khoảng thời gian nhất định từ khi người mất được chôn cất, thường là sau ba năm. Các bước chính bao gồm: chọn ngày lành tháng tốt, chuẩn bị lễ vật cúng bái, thực hiện việc đào mộ, lấy hài cốt, làm sạch và sau đó chôn cất lại trong mộ mới. Mọi bước đều được thực hiện cẩn thận, tỉ mỉ, với lòng kính trọng tối đa.
Việc bốc mộ cần được thực hiện với sự tôn trọng và cẩn trọng. Người thực hiện phải có hiểu biết về nghi lễ, tuân thủ đúng các quy tắc phong tục, tránh làm phiền lòng linh hồn người đã khuất. Ngoài ra, cần chọn ngày giờ tốt, phù hợp với tuổi của người đã mất và gia đình, để đảm bảo mọi việc diễn ra suôn sẻ, mang lại điều tốt lành cho gia đình.
Tục bốc mộ là một phần không thể thiếu trong văn hóa tâm linh của người Việt. Nó không chỉ thể hiện lòng hiếu thảo, kính trọng đối với người đã khuất mà còn là dịp để các thành viên trong gia đình gắn kết, chia sẻ và cùng nhau gìn giữ giá trị truyền thống. Bốc mộ là nghi lễ mang đậm tính nhân văn, phản ánh sâu sắc quan niệm sống của người Việt, luôn coi trọng quá khứ và luôn nhớ về cội nguồn.
Thông qua tục bốc mộ, chúng ta thấy rõ được sự kết nối giữa các thế hệ, sự tôn trọng đối với tổ tiên và mong muốn xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn cho con cháu. Điều này không chỉ làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc mà còn góp phần tạo nên một xã hội gắn kết, đoàn kết và tràn đầy yêu thương.
Bình luận
